Hak sahibi, sigortalı veya emekli öldükten sonra geride kalan kişilere denir. Sosyal güvenlik anlamında hak sahibi mirasçıdan farklıdır. Miras sahibine ulaşana kadar gider. Hak sahipliği ise kanunda sayılan kişilere tanınır.
Eş, çocuk, anne ve baba, ölen sigortalı veya emekliden dolayı hak sahibi olabilirler. Bunlar dışında kardeş, yeğen gibi yakınlar mirasçı olabilirken hak sahibi olamazlar. Dolayısıyla hak sahiplerine verilen haklar miras hukukunun değil sosyal güvenlik hukukunun konusuna girer çoğunlukla.
Cenaze yardımı ya da Emekli Sandığındaki adıyla ölüm yardımı, sosyal güvenlik hakkından miras hakkına dönüşebilen haklardandır.
Kanuna göre cenaze yardımı SGK’dan gelir veya aylık alan kişiler ve 360 prim günü yatmış kişilerin ölümü durumunda hak sahiplerine ödeniyor. Hak sahipleri sırasıyla sayılmış. “Eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir.” Yani en nihayetinde biri ya da birileri alıyor 2022 yılı için 1.250 TL’yi.
Emekli Sandığına tabi memurlar için durum biraz farklı. Ölüm yardımı ölenin sağlığında vasiyet ettiği kişiye ödeniyor. Yani kişi serbest iradesi ile tasarrufta bulunuyor. Miras bırakmış oluyor. Şayet kimseyi belirtmemişse ailesine kalıyor ölüm yardımı. En düşük memur için bu tutar yaklaşık 4.500 TL. Memuriyet unvanı arttıkça ölüm yardımı tutarı da artıyor Emekli Sandığı’nda.
Hak sahibinin ölümüne gelince; hak sahipleri ölüm sigortasından yararlanırlar. Ölüm sigortası, sigortalı ya da emeklinin ölmesi halinde kanunda sayılan (hak sahipleri) kişilere sağlanan türev bir haktır. Yani hakkın kaynağı sigortalının kendisidir.
Vefat eden hak sahipleri doğrudan bir hakka sahip olmadıkları için bu hakkı devredemezler. Bu hak onların ölümleri halinde aylıktan çıkmalarıyla sona erer. Böyle bir durumda sigortalı ve emeklinin ölümü halinde ödenen cenaze yardımı hak sahibinin ölümü halinde ödenmez.
Hak sahibi kendisi de sigortalı ya da emekli olabilir. Bu durumda yeni hak sahipleri ortaya çıkar. Bu kişiler cenaze yardımını hak sahipliğinden değil yeni ortaya çıkan ölüm sigortası dosyasından alır.